471 jaar rentes in Nederland
Momenteel werk ik aan een document betreffende de statistiek van het geld. Wat is geld (het concept), hoe definiëren we het, hoe meten we het en dergelijke. Onderdeel van het concept van geld is uiteraard een overzicht van de ontwikkeling van het geld. Hier is veel over geschreven. Zie voor Nederland bijvoorbeeld de bundel ‘A financial history of the Netherlands, 1550-1990’ onder redactie van Marjolein ‘t Hart, Joost Jonker en Jan Luijten van Zanden. En onderdeel van de geschiedenis van het geld is natuurlijk weer de prijs van het geld: de rente. In het onderstaande heb ik wat gegevens over de historische renteontwikkeling in Nederland op een hoop gegooid, nieuw aan de grafiek is vooral de combinatie van regionale renteniveaus betaald door Groningse boeren (gebaseerd op het fenomenale proefschrift van Richard Paping) en rentes betaald door Leeuwarder particulieren (gebaseerd op het proefschrift van Harm Nijboer, met daarin overigens veel belangrijke opmerkingen over geld en vooral krediet) met de renteniveau’s betaald door de staat en de rente in Amsterdam.
De belangrijkste wetenschappelijke conclusie: al in de zeventiende eeuw waren de kapitaalmarkten in Nederland uitstekend geïntegreerd, waarbij, belangrijk kleine leners niet meer hoefden te betalen dan grote leners zoals Amsterdamse handelaren en de overheid. Overigens bleken boeren in de kuststreken van Friesland al halverwege de zestiende eeuw vergelijkbare rentes (5/6%) te betalen als boeren in de kuststreken van Duitsland en Denemarken (kleigebieden) – zeer opmerkelijk.
En het is natuurlijk heel aardig om deze 471 jaar aan gegevens te vergelijken met de incourante ‘rente van een dag‘ die De Nederlandse Bank gebruikt om de pensioenen te korten (waardoor er meer geld in kas blijft om onze geliefde banken uit de problemen te helpen. Achtervolgingswaanzin mijnerzijds? Hmmm. Zie dit verhaal over plannen dienaangaande van Boot en Bovenberg).
De Nederlandsche Bank zou natuurlijk ook op een intelligente manier 471 jaar geschiedenis mede in ogenschouw kunnen nemen – is het te verwachten dat de rente heel lang heel laag gaat blijven, gezien de voorgaande 471 jaar? Wellicht – maar dan moet DNB wel met een beter verhaal komen dan dat de volstrekt incourante 30 jaar voorwaartse interbancaire swaprente (zie Wiemer Salverda) op een specifieke dag erg laag is. Ik bedoel: er is een leerstelling van de ‘efficiënte markten’, die zegt dat niemand beter de toekomstige rente kan inschatten dan de markten. Tsja. Dat gaat dus wel uit van courante markten. En zelfs dan: dat zijn dus dezelfde markten die heel lang heel veel geld uitleenden aan Spaanse en Ierse projectontwikkelaars en de Griekse overheid, en die nu geld steken in de Nederlandse staatsschuld… En wordt er in die theorie eigenlijk wel onderscheid gemaakt tussen ‘beleggingen’ en ‘investeringen’? En is het niet zo dat de pensioenfondsen eenvoudig lang kunnen uitlenen aan woningbouwcorporaties en particulieren die een hypotheek willen geven, waarbij de rente hoger is en minder risico kent dan die ‘rente van een dag’? Beste DNB, het gaat ook over mijn geld, dus een wat beter, geloofwaardiger verhaal, graag, dan het huidige gestuntel met die willekeurige, incourante swaprente.
Bronnen:
CBS (2001), Tweehonderd jaar statistiek in tijdreeksen (Heerlen/Voorburg)
Dehing, P. en M. ‘t Hart (1997), ‘Linking the fortunes: currency and banking 1550–1800’ in:’t hart, M., J. Jonker en J.L. van Zanden, A Financial History of the Netherlands
Nijboer, H.T. (2007), De fatsoenering van het bestaan : consumptie in Leeuwarden tijdens de Gouden Eeuw (Dissertatie, Groningen)
Paping, R., (1995)Voor een handvol stuivers’. Werken, verdienen en besteden: de levensstandaard
van boeren, arbeiders en middenstanders op de Groninger klei, 1770-1860 (Dissertatie
Groningen 1995, Historiae agriculturae XXVII).
Hoe is die korte rente van 1540 tot 1780 berekend? Is dat de rente op wissels ofzo? Lijkt mij vanuit een modern perspectief erg vreemd dat die zoveel hoger is dan de lange rente.
En simpelweg het verleden extrapoleren naar de toekomst werkt niet. Ik denk wel dat de rente in ieder geval het komende decennium en misschien wel langer laag zal blijven, ook al is dat historisch gezien uitzonderlijk.
Die hoge rente (echt een soort daggeldrente) hing wellicht (!) samen met een tekort aan zeer snel beschikbaar contant geld in die dagen.
En ik denk ook dat die lage rente nog wel even zal duren… toch is opmerkelijk hoe stabiel die lange rente gebleven is. Volgens Jan Luijten van Zanden werd de hoge rente rond 1980 overigens veroorzaakt doordat ‘geldillusie’ minder werd, wellicht ook door betere inflatieindexcijfers.
[…] I’ve added the 2012 data to my interest data base (sources here, albeit in Dutch). […]
Ontzettend interessant bericht! Ik moet zeggen dat ik dit niet zag aankomen met de huidige woningmarkt! Is er een methode om me aan te melden voor deze berichten?
Zeer wetenswaardig bericht! Ik kan zeggen dat ik dit niet zag aankomen met deze hypotheekmarkt! Bestaat er een manier om me aan te melden voor deze berichten?
Audio began playing any time I opened this site, so frustrating!