Waarom Letland de Euro moet mijden als de pest
Stel, u verkoopt waterzuiveringsinstallaties aan een bedrijf in Letland. Het geld kan door het Letse bedrijf worden geleend van een Zweedse bank met een Letse vestiging. In eerste instantie wordt de transactie echter gefinancierd met een door u verstrekt afnemerskrediet, waar die bank borg voor staat, pas later wordt dit afnemerskrediet afgelost door het Letse bedrijf dat zijn lening bij de bank opneemt. Waar het om gaat: de importtransactie van het Letse bedrijf leidt tot buitenlandse schuld. In eerste instantie afnemerskrediet, waarbij het risico bij u ligt (hierbij zijn banken overigens soms ook tussenschakel). In tweede instantie door een lening door een Zweedse bank, waarbij het risico bij de bank ligt. En, binnen het Euro-systeem, in derde instantie door het stelsel van centrale banken: als een Duitse bank een lening aan een Spaanse bank die een vasgoedproject financierde terug wil (in de praktijk: niet ‘doorrolt’) dan staat het Target 2 systeem garant voor het terugvloeien van dit geld uit Spanje naar Duitsland, eventueel gefinancierd via een ‘Spaans’ tekort. Inderdaad, een soort nationale ‘credit card’ voor het bankwezen. Zonder dit transfersysteem was de Euro overigens al lang overleden.
Maar hoe zit dat in het geval van ons Letland? Dat heeft geen Target 2 systeem. Daar moeten, in problematische gevallen, instanties als het IMF aan de slag, om de terugbetaling te garanderen! En uiteindelijk moet Letland dan natuurlijk het IMF terugbetalen, waar geld afkomstig uit een overschot op de lopende rekening voor gebruikt moet worden. Of moeten ze dat? Internationale schulden ontstaan door het importeren van goederen en diensten, wat geen probleem is als je ook voldoende exporteert. Maar wat, als je niet voldoende exporteert? Of als er een agressieve toevloed is van buitenlands kapitaal, verstrekt door roekeloze banken, die hierdoor onder andere onhoudbare prijsstijgingen op de vastgoedmarkt veroorzaken? En die beter hadden moeten weten. Dan zijn de schulden ook veroorzaakt door dit roekeloze gedrag. Dus misschien kan Letland een deel van de schulden maar beter niet meer betalen.
Want die banken hadden, in 2004-2007, echt beter moeten weten. Zie de grafiek. En dit soort gegevens waren een kwartaal na de verslagmaanden echt wel bekend! We weten allemaal dat tekorten op de lopende rekening (de importen en exporten van goederen en diensten plus de inkomensbalans (loon, winst)) onhoudbaar zijn. En het ene na het andere land schoot, na 2004, door die extreme grens. Maar de banken vonden dat (overigens ‘intellectueel’ gesteund door ene meneer Greenspan) geen punt. En bleven uitlenen.
En de toch al onhoudbare tekorten verdubbelden nog eens een keer. VERDUBBELDEN, IN TWEE JAAR TIJD. Als ik iets geleerd heb van de crisis is dat het onvoorstelbare toch mogelijk is, wat betreft de macro-economie. De banken bleven, met de IMF en de EU in hun achterzak, maar doorgaan met geld verstrekken, vertrouwend op de vaste wisselkoersen met de Euro en de wens van deze landen om bij de Euro te gaan horen. Het waren letterlijk voorschotten op de introductie van de Euro en daarmee van het Target 2 systeem! Het schijnbaar roekeloze gedrag was dus helemaal niet zo roekeloos. En de Target 2 tekorten van honderden miljarden Euro’s hebben het de banken inderdaad mogelijk gemaakt leningen aan Portugese, Spaanse, Ierse, Griekse en Italiaanse bedrijven stop te zetten en terug te laten betalen, zonder dat de Euro in elkaar stortte.
Natuurlijk weet iedereen dat uiteindelijk de schulden moeten worden terugbetaald – of kwijtgescholden. En de banken doen natuurlijk hun best om alles te laten terugbetalen. Maar dat wordt een probleem. Uit de grafiek wordt duidelijk dat de tekorten op de lopende rekening eerst dramatisch zijn teruggelopen. Wat overigens een ‘Keynesiaans’ bestedingseffect was: je kort de lonen en ontslaat mensen en er wordt vanzelf minder uitgegeven en geïmporteerd. Gevolg: massawerkloosheid (>20%), massa-emigratie en een daling van het geboortecijfer in landen die toch al kampen met de laagste geboortecijfers van de heel Europa. Kan de laatste Let het licht uitdoen? Maar nu lopen de tekorten weer op, omdat de exporten niet zo snel toeneemt als gehoopt. Logisch, want lage lonen zijn minder belangrijk voor de export. Goede producten zijn veel belangrijker. Maar het ontwikkelen van goede producten duurt nu eenmaal een jaartje of tien, twintig. dus daar is men nog wel even zoet mee, zeker omdat de zogenaamd marktgerichte politiek wel was gericht op simpele lage lonen productie voor Zweedse multinationals maar niet op het ontwikkelen van een breed gedragen eigen industriële basis en een moderne binnenlandse sector bedrijven.
Maar gelukkig voor Letland, Litouwen en Bulgarije (en een risico voor de banken) zit ze nog niet bij de Euro. Ze kunnen nog devalueren en een bedrijfsgerichte in plaats van een bankengerichte economische politiek gaan voeren. Devaluatie heeft grote voordelen boven de loonsverlagingen die in de Baltische staten worden afgedwongen. Het gaat veeeeeel sneller. En het werkt dus ook veeeeeel sneller. Het ‘V’ vorminge herstel van de Aziatische landen, waar binnen twee jaar na de acute crisis de zaak al weer redelijk op de rails stond, was daaraan te danken. Lees dit boek. In de landen uit de grafiek is de werkloosheid echter nog steed torenhoog – de dalingen die er waren kunnen vrijwel volledig uit emigratie worden verklaard. En die mogelijkheid willen we ze nu althans ten dele ontnemen…
Daarnaast is devaluatie minder rigoureus. De binnenlandse koopkracht van de lonen blijft anders dan bij loonsverlaging namelijk wel op peil, zodat het binnenlandse deel van de economie niet ook nog eens in elkaar stort. En crediteuren worden gedwongen te slikken of te stikken. Of ze accepteren schuldreductie – of ze lopen de kans hun geld helemaal niet meer terug te zien: voor het oplossen van de huidige crisis is flexibilisering en structurele aanpassing van schulden hoogst noodzakelijk! Verder hebben lagere lonen natuurlijk weinig zin in landen met een grote productiviteitsachterstand die toch al de laagste lonen van de EU hebben.
Landen als Polen en Roemenië, die hun lot niet aan de falende Euro hebben verbonden doen het economisch niet denderend. Maar toch veel beter dan de landen uit de grafiek. Mensen kunnen daar in ieder geval hopen op een toekomst. Letland, Bulgarije en Litouwen doen er goed aan zich daarbij te voegen. Voor Estland is het te laat.
Letland zal spijtig genoeg op 1 januari 2014 toetreden tot de eurozone. De Europese instellingen hebben groen licht gegeven en de Letse regering is vastbesloten door te gaan met de toetreding. Er bestaat wel heel wat oppositie in de samenleving, jammer genoeg niet om de redenen die u opnoemt, wel uit nationalistische overwegingen (´de Lat als het symbool van de herwonnen vrijheid na de Soviet-Unie) en uit angst dat men ook zal moeten bijdragen aan noodleningen voor Zuid-Europese landen.
Wat baten kaars en bril als den uil niet zienen wil
Voor de Letten is het logisch dat ze niet blij zijn, want door de euro wordt zowat alles duurder. Maar die Merijn Knibbe heeft zijn redenen erg slecht onderbouwd; hij zegt dat het land niet meer met hun eigen munt kan stunten (devalueren) omdat ze de euro krijgen. Die gast mag eens beter gaan uitzoeken waar hij over praat voor hij zo’n artikel schrijft. Letland KAN ZIJN MUNT NIET DEVALUEREN. De Letse munteenheid (lats) is sinds het begin van de crisis in 2008 gekoppeld aan de euro. Dan kun je net zo goed de euro invoeren, want de koers EUR / LVL staat al 5 jaar op 1 EUR = 0,70 LVL ! En dan zegt hij ook nog eens dat het daarom goed is dat Bulgarije en Litouwen zich nog even buiten de eurozone houden. Die Merijn is zo achterlijk dat hij niet eens weet dat zowel de Letse munt als de Litouwse munt en de Bulgaarse munt alle 3 aan de euro zijn gekoppeld! Devaluatie kan dus gewoon niet.
En dan zegt hij ook nog eens dat de Poolse economie het niet denderend doet. Ze hebben bekant niks gemerkt van de crisis van 2008 en nog steeds blijft de Poolse economie groeien.
Tsjongejonge Merijn, wat ben jij een geweldige journalist. Achterlijke sukkel.
Beste Karl,
ooit was de Argentijnse munt onverbrekelijk gekoppeld aan de Dollar…
Merijn
Beste Merijn,
Die reactie die ik had geplaatst kunt u weghalen, want Letland krijgt binnen 25 uur de euro. Dus devaluatie kan dan sowieso nooit meer.
Ik ben net als u echt woedend dat die vuile Brusselse lui weer een land de toekomstige afgrond induwen met die achterlijke euro, en dat terwijl de vette meerderheid van de Letten dat niet eens wil.. de bevolking heeft niks meer te zeggen.. dat noemen ze democratie ..
Denkt u ook dat Letland binnenkort in een crisis gaat belanden? Volgens mij is het economisch niet zo’n sterk land… er hoeft maar een kleine depressie (zoals de crisis van 2008) uit te breken en de luchtbel-economie van Letland zakt in elkaar (zoals in 2009 het geval was).
Maar toen hadden ze nog niet de euro, over 24,5 uur hebben ze die wel.. dus als er weer een crisis uitbreekt (wat ooit toch weer gaat gebeuren), zal dat niet weer een crisis veroorzaken á la Griekenland (met instortende huizenprijzen, massawerkeloosheid, enorme overheidsschulden etc.) in Letland.
Ik ben benieuwd naar uw reactie.
Groeten,
Karl
Typefout: het moet zijn “dus als er weer een crisis uitbreekt (wat ooit toch weer gaat gebeuren), zal dat dan niet weer een crisis veroorzaken als Griekenland?”.
Ik ben benieuwd naar uw mening.
Groeten,
Karl