Banen in Europa. Slecht nieuws.
Recent heeft Eurostat de werkloosheidscijfers over juli bekend gemaakt. Niets nieuws, zo lijkt het. De EU werkloosheid is stabiel op een veel te hoog niveau van 10%. Achter dit macro-cijfer gaan echter grote verschillen in niveau en ontwikkeling schuil:
* De toch al torenhoge werkloosheid van Spanje stijgt nog verder, naar 21,2%
* Nederland heeft met 4,3% (een kleine stijging) niet meer de laagste werkloosheid van de EU maar is gepasseerd door Oostenrijk, waar de werkloosheid daalde naar 3,7% (en in de buurt van een enigermate normaal niveau begint te komen)
* En in de Baltische landen (Estland, Letland, Litouwen) daalt de (nog steeds zeer hoge) werkloosheid met een spectaculaire snelheid, historisch en comparatief gezien. Estland spant de kroon, met een daling van 17,9 naar 12,8%. Wauw. Indrukwekkend. Eindelijk goed nieuws, en dan ook nog van deze toonbeelden van neo-liberaal beleid. Is het voor economen dan toch mogelijk om aan ‘social enginering’ te doen, is het werkelijk zo dat je een economie kunt sturen door op overheidsniveau aan de knopjes van de loonvorming en de belastingen te draaien? hebben de tovenaarsleerlingen de magie van de markt eindelijk onder controle, nadat eerder neo-liberaal beleid in deze staten tot een klassieke instroom (en later: uitstroom) van speculatief kapitaal en een bouwboem van jewelste leidde?
Hmmm. Toch niet, denk ik. Wakker gemaakt door de wel erg stabiele immigratiecijfers van Estland – in Letland leidde de crisis tot een onwaarschijnlijke uitmigratie van 2,5% van de bevolking in een jaar, oftewel vermoedelijk rond de 4% van de beroepsbevolking terwijl er volgens de Eurostat statistieken in Estland helemaal niets gebeurde op dit vlak – ben ik naar het aantal banen gaan kijken – een statistiek die deel uitmaakt van de door Eurostat gecoordineerde gegevensverzameling met betrekking tot de arbeidsmarkt en dus als enigermate betrouwbaar en in ieder geval vergelijkbaar met andere landen kan worden gezien. En dan ontstaat een ander beeld. In grafiek 1 heb ik de gegevens voor de niet-Euro landen in het Baltische gebied op een rijtje gezet (Estland is pas sinds januari een Euroland). Alle vooruitgang die in de jaren ‘nul’ van deze eeuw op banengebied bereikt is is teniet gedaan – en er is nog nauwelijks herstel opgetreden. En dat in schrille tegenstelling tot Polen. En in tegenstelling met Zweden. En enigermate in tegenstelling met IJsland, dat net als de Baltische staten een dwaze krediet gestuurde opgang achter de rug had en een tamelijk traumatisch uiteenspatten van deze zeepbel – maar dat niet het neo-liberale maar een gezond verstand recept toepaste om de effecten hiervan te mitigeren: devaluatie, kaptaalcontroles, dat soort dingen. De banengroei in de Baltische staten is nu inderdaad hoger – maar de neergang in IJsland was veel, veel minder diep. Maak uw keuze. (om seizoenseffecten uit te filteren heb ik een vierkwartaals voortschrijdend gemiddelde gebruikt, wat natuurlijk wel als effect heeft dat recente veranderingen wat uitgemiddeld worden).
Maar goed, dit zijn met uitzondering van Polen allemaal mini-landjes – hoe doet de rest van de EU het (grafiek 2, die overigens loopt tot en met het eerste kwartaal van 2011). Het antwoord is duidelijk: matig tot uitermate slecht.
* Al deze landen en gebieden (zelfs het Verenigd Koninkrijk!) waren voor de crisis redelijk tot uitstekend in staat banengroei te creeren. In Spanje ging dit zelfs fortissimo, wat aangeeft dat het geen zaak ik van slecht functionerende arbeidsmarkten. Bekend is dat de vraag die in Spanje (en ook in Ierland) tot de banengroei leidde grotendeels gefinancierd werd door krediet – en dat de problemen ontstonden toen het krediet wegviel. Maar dat doet er niet toe – als de vraag er is, dan reageren de (arbeids)markten! Groot-Duitsland (Euro, overschot op de betalingsbalans, technologisch geavanceerde economie) is de crisis wat betreft banenverlies niet al te hard aangekomen – maar herstel blijft uit.
* Hetzelfde geldt voor Italie en Frankrijk (Euro, tekort op de betalingsbalans, technologisch geavanceerd (Ja, ook Italie). De crisis leidde tot een vergelijkbare teruggang als in Groot-Duitsland, maar de banengroei daarvoor was minder groot
* De GIPS-landen (Euro, zeer grote tekorten op de betalingsbalans dan wel extreme woningzeepbellen) doen het aboninabel – en het gaat alleen maar slechter. Duidelijk is dat Denemarken (geen Euro maar wel een vaste wisselkoers met de Euro die ten koste van alles wordt gehandhaafd, bescheiden huizenzeepbel, wel een overschot) het vermoedelijk vooral door de overgewaardeerde kroon erg slecht doet. Wat is voor een klein land slechter dan de Euro als munt te hebben? Een eigen munt die ten koste van alles aan de Euro wordt vastgeklonken! Er is in ieder geval geen enkele reden om Denemarken niet ook als een GIPS-land te zien.
* De transitielanden (met uitzondering van Polen en de Baltische staten, dus Hongarije, Bulgarije, Slowakije, Slovenie, Roemenie, Tsjechie reken ik op basis van het geavanceerde technische niveau van de economie en de lage werkloosheid bij Groter Duitsland ondanks dat het geen deel is van het Euro-gebied)
Wat zijn op basis van dit alles de conclusies:
1. Het ligt niet aan de werking van de arbiedsmarkten
2. De Estlandse migratiestatistieken deugen van geen kanten, gezien de ontwikkeling in Letland is een groot deel van de daling van de werkloosheid in de Baltische staten veroorzaakt door massieve emigratie.
3. Devaluatie heeft, voor zover deze gegevens hier uitsluitsel over geven, gewerkt (Zweden, Polen en IJsland – Polen doet het relatief erg goed, Zweden ook en IJsland relatief gezien ook). En een bloeiend Polen en Zweden – daar hebben wij enkel voordeel bij.
4. De rest van het Eurogebied, van de niet-Euro transitielanden en het Verenigd Koninkrijk doen het slecht, waar het op banengroei aankomt.
De werkloosheid moet omlaag. Uiteraard moet er structureel beleid gevoerd worden: scholing, training, dat soort zaken. Maar hoofdzaak is dat de vraag naar arbeid gaat stijgen. En daarvoor is het nodig dat de vraag stijgt … Structureel arbeidsmarktbeleid is nu eigenlijk hetzelfde als het oppompen van de banden van een auto die zonder benzine staat, terwijl die banden niet eens zacht zijn.
Ontzettend interessant onderwerp! Ik kan zeggen dat ik dit niet had geanticipeerd met de huidige hypotheekmarkt! Is er een methode om me te abonneren op deze berichten?