De uitspraken van Jörg Asmussen, directielid van de ECB. Feitelijke weerleggingen.
“Waar de heren in elk geval geen woorden aan vuil maakten, was de werkloosheid, armoede, uitzichtloosheid en andere ellende die hun beleid in zowel Noord als Zuid veroorzaakt”
Er is een charme-offensief gaande, vanuit de Europese Unie en de Europese Centrale Bank, om het austeriteitsbeleid te verkopen. Maar soms maakt dat het er alleen maar erger op… Ewout Engelen gaat al tekeer tegen een berichtje van onder andere Dijsselbloem, Rehn en Asmussen in de New York Times (zie boven). Hier iets over diezelfde Jörg Asmussen, bestuurslid van de ECB, die recentelijk een speech hield bij de ‘investor conference’ van Bank of America en Meryll Lynch, twee Amerikaanse banken. Asmussen blijkt slecht op de hoogte van zowel de statistische feiten als methodische kritiek op de interpretatie van deze feiten. De speech had als titel:
Het geheel ademt de stijl van een econoom die duidelijk nooit geleerd heeft ambachtelijk met cijfers en statistieken om te gaan maar deze slechts ziet als illustraties bij een model (zie beneden) en die daarom niet goed beseft wat de context van de cijfers is: een dilletant. Om cynisch van te worden. Maar laat ik, alvorens hierop in detail in te gaan eerst stellen wat er mis is in de Eurozone.
De werkloosheid in Zuid-Europa en Ierland is niet alleen hoger dan alles wat we in de ‘rijke’ landen na de oorlog gezien hebben – de werkloosheid is veel hoger. De Finse, Oost-Duitse en Ierse en Spaanse records van de jaren tachtig en negentig worden met speels gemak doorbroken.
Daar had Asmussen, probleemstellend, natuurlijk mee moeten beginnen. Opmerkelijk voor de Eurozone is vooral dat de werkloosheid uniek hoog is – hoe kon dat gebeuren? En de werkloosheid stijgt nog steeds. Terzijde – Finland devalueerde met 40%, in de jaren negentig, om deze werkloosheid op te lossen, een optie die nu niet beschikbaar is voor de Zuid-Europese staten. Duidelijk is natuurlijk dat de extreme werkloosheid mede veroorzaakt wordt door komt de economische politiek. En niet alleen die van de Zuid-Europese landen maar ook die van de EU en de ECB (zie ook A, beneden). Maar het is daarnaast ook een teken van andere maatschappelijke prioriteiten. In plaats van, toekomstgericht, prioriteit te geven aan groei, werk en inkomen geven we nu prioriteit aan renteniersinkomens (inclusief de monopoliewinsten van banken op gedereguleerde geldcreatie: seigniorage) en het beschermen van financieel bezit. Zie recente ontwikkelingen in Ierland. In termen van de nationale rekeningen: niet de stroom van het inkomen, op gang gehouden door al onze financiële transacties, maar de voorraad schuld staat nu centraal, in het denken. Maar Asmussen begon daar niet mee. Hij begon met het publiek uit te leggen dat ze het allemaal niet goed begrepen… Wat hiervan te denken?
A. Eerst: het positieve. Asmussen stelt: “It is, at once, a crisis of public and private debt, a crisis of competitiveness and growth, and a crisis of trust; in institutions, in politics and in decision-making. Tackling the crisis successfully and comprehensively will require solutions for all of those.” Nog slechts enkele jaren geleden stelde de ECB, geïnspireerd door de economie van de rationele verwachting en de representatieve consument, dat schulden er niet toe deden, net zomin als nationale verschillen. Dit wordt weergegeven door een belangrijk economisch model waarin de hele Eurozone 1 rationele representatieve consument is en waarin werkloosheid geen doelstellingsvariabele of zelfs maar een variabele is maar doodeenvoudig niet bestaat en impliciet wordt gedefinieerd als een keuze voor meer vrije tijd! Kijk ook hier. Een manier van denken die tot beleidsgevolgen leidde: als werkloosheid volgens je modellen niet bestaat dan let je er ook vanzelf ook wat minder op… Dat alles is gelukkig veranderd, zodat in ieder geval een gesprek mogelijk is. Zelfs erkent de ECB nu het bestaan van kritiek! (Dank, Paul, zowel als 1.001.069 Twitteraars). Wie had dat gedacht. Pure winst!
B. Waar gaat het mis.
B1. Rasmussen stelt, over de daling van ‘unit labour costs’: “The adjustment in Ireland has been spectacular, and translates into about an 18 percentage point improvement between 2008 and 2012. This means that the past excesses have by and large been undone.”
B1a. Beste Jörg, het aantal huizen in aanbouw in Ierland bedraagt nu 7% van het aantal tijdens de piek van de bouw (ondertussen wellicht 6%, een maandje of twee niet gecheckt). De productiviteit in de bouw is altijd relatief laag. Dus als de bouw verdwijnt, als sector, dan stijgt de gemiddelde productiviteit van de economie. Een vergelijkbare ontwikkeling heeft zich daar in de industrie voorgedaan (Bank of Ireland quarterly bulletin 2011 Q1 p. 22). Per sector steeg de productiviteit minder dan de gemiddelde productiviteit van het totaal (opmerkelijk vak, macro-economie). Jij hoort dit te weten en te begrijpen, het effect heeft publiciteit genoeg gehad. Maar nee dus, gezien je uitspraken. Dilletant!
B2. Toch is het beleid volgens Jörg een succes: “In Greece, Portugal and Ireland, the current account balances have each improved by more than 7 percentage points of GDP between 2008 and 2012 (ondertussen al wat meer, M.K.). It is true that much of the adjustment has been driven by a contraction in domestic demand (i.e. historisch gezien uniek hoge werkloosheid, M.K.). However, in Ireland and Portugal export performance has also been strong, because programme countries are now reaping the benefits from their significant improvement in cost competitiveness.”
B2a. Beste Jörg, doe net als ik je huiswerk en hou de Ierse statistieken beter in de gaten. Vanaf december tot en met februari (laatste gegevens) is de ontwikkeling van de Ierse export dramatisch. Kijk hier en hier. Doordat een aantal farmaceutische patenten afgelopen zijn keldert de voor Ierland zeer belangrijke hoog-technologische pillenexport. Ondanks de aanpassingspolitiek. Dat krijg je, als je schulden in plaats van productie centraal stelt – gebrek aan investeringen in vernieuwing.
B3. Hij stelt: “The adjustment in the Eurozone is underway. There is also no doubt it is painful, especially for the people in some countries of the periphery” .
B3a: Onjuistheid: “some” moet “all” zijn.
B3b: Vaagheid: “adjustment”. Iets moet ergens aan worden aangepast – maar waaraan precies? De Griekse macro-productiviteit daalt al jaren. Is dat de bedoeling? In Ierland en de Baltische staten en Portugal en Spanje en Griekenland emigreren de jonge, goed opgeleide mensen bij bosjes, onder andere naar Marokko en Turkije. Is dat de bedoeling? De lange termijn werkloosheid stijgt naar extreme niveaus wat voor vrijwel al die mensen tot levenslange problemen leidt (een feitelijke constatering. Kijk hier en vooral hier). En er zijn alternatieven. De Spaanse overheid had (ook een goed idee voor de Nederlandse universiteiten, trouwens) een extra jaar kunnen toevoegen aan de hogere en middelbare opleidingen, te besteden aan ‘stages’. Dat kost die opleidingen niets. Als je dat goed doet dan dalen hierdoor de de facto loonkosten van bedrijven en organisaties (studenten kunnen vaak goed worden ingezet op de repetitieve aspecten van ontwikkeltrajecten voor nieuwe producten en diensten), stijgen de de facto investeringen in kennis, ervaring en netwerken en daalt de (jeugd)werkloosheid. In plaats daarvan treden zo ongeveer de omgekeerde effecten op – gebeurtenissen uit het verleden staan centraal, niet de toekomst.
B3c: Van het enige historische voorbeeld van langdurige austeriteitspolitiek in een land in crisis, Oost-Duitsland na 1991, word je niet vrolijk. Ondanks massa-emigratie is de werkloosheid er nog steeds meer dan 10%.
B4. Hij stelt: “In programme countries, we have seen a strong improvement of structural primary balances since 2009. In Greece, for example, this is estimated to have improved by more than 14 percentage points of GDP between 2009 and 2012. To put this into context, in this country, the ‘sequester’ calls for cuts of 1.2 trillion dollars over ten years. The equivalent of what Greece has done would have meant for the US an adjustment of 1.6 trillion dollars over three years”.
B4a: Dat ‘sequester’ was bedoeld als absoluut afschrikwekkend. En dat was terecht – de werkloosheid in Griekenland is ondertussen 27%, een niveau dat de Griekse maatschappij (inclusief inkomen en zelfs financiële rijkdom) aan het vernietigen is. Onze Jörg lijkt daar trots op te zijn en er mee te koop te lopen. Niet echt wat je een charme-offensief kunt noemen… Tegelijkertijd beletten de Troika-maatregelen in Griekenland alles wat maar op groei lijkt. Om slechts een enkel punt te noemen – het systeem van Europese centrale banken heeft niet willen (ik schrijf bewust: ‘willen’ in plaats van ‘kunnen’) voorkomen dat de geldhoeveelheid in Griekenland rampzalig afnam. Milton Friedman zowel als Irving Fisher als John Maynard Keynes moeten rondtollen in hun graf, bij zo’n volstrekt onnodige en totaal destructieve ontwikkeling. Dit is de tijd voor ‘helicopter money’, niet voor het omgekeerde (zelfs als dat helikoptergeld enkel gebruikt mag worden om bankschulden af te betalen). Nominale schulden moeten uiteindelijk terugbetaald worden uit nominaal inkomen – maar de Troika politiek leidt er, bewust, juist toe dat niet alleen de productie in Griekenland afneemt maar ook het BBP-prijspeil, wat het terugbetalen dubbel moeilijk maakt. Denk niet dat de Troika dit begrijpt. Het Cypriotische Memorandum of Understanding for Cyprus van oktober is gespeend van welk macro-economisch en lange termijn denken dan ook, en gaat er bijvoorbeeld van uit (echt) dat het afschaffen van de siësta van overheidspersoneel belangrijker is dan het garanderen en van een lage rente voor en de betaalrekeningen van het bedrijfsleven. Het denken van de Troika is, als je zo;n stuk leest, ten diepste niet macro-economisch, het negeert de circulaire dynamiek van de stroom van het geld, die inherent is aan het wezen van elk monetair systeem en daarmee aan het wezen en de waarde van het geld. Praktischer gesteld: als je betaalrekeningen van bedrijven en consumenten blokkeert en plundert, zoals op Cyprus, dan kun je het economisch wel schudden (mijn mening hierover is wat bijgesteld, hoort u binnenkort over). Het is voorraaddenken, geen stroomdenken – en dus niet toekomstgericht. Terzijde – de laatste gegevens geven een stabilisatie op laag niveau van de Griekse geldhoeveelheid aan. Benieuwd wat ‘Cyprus’ hier mee doet.
B5. Hij stelt: “Government bond spreads now fluctuate at much lower levels compared with the peak of the crisis. This will eventually also facilitate the return to bond market access in Ireland and Portugal. This was also assisted by the announcement of Outright Monetary Transactions (OMTs), which contributed significantly to removing redenomination risk in the euro area.”
B5a. Vertaald (niet ironisch!): “de rente in de periferie was absurd hoog en hoewel de niveaus nu wat lager zijn, zijn deze nog steeds veel te hoog, maar daar kunnen we niets meer aan doen”. Een onjuiste uitspraak overigens, de ECB kan uitstekend geld drukken om daarmee slechte activa van de Zuid-Europese banken op te kopen en daar is nu ook de ruimte voor.
B6. Hij stelt: “The ECB can only take measures that are consistent with its mandate. Our primary objective is price stability, we do not have the wide mandate which for example the Federal Reserve has.”
B6a. Opmerkelijk: hij gebruikt de term “primary objective” – de ECB erkent dus dat er meer zijn. Maar die ‘primaire’ doelstelling is zelfs als we een strikte interpretatie van de verdragen hanteren enkel de dominante doelstelling als de inflatie te hoog dreigt op te lopen. In andere situaties is de welvaartsdoelstelling uit de verdragen nevengeschikt, volgens de tekst van deze verdragen. En de operationele inflatiedoelstelling is niet heilig maar wordt door het bestuur zelf vastgesteld. En kan dus veranderen. Ze zouden nu bijvoorbeeld kunnen overgaan van een consumentenprijsinflatiedoelstelling naar een BBP-prijsindexdoelstelling (niet de korte termijn verandering van de consumentenprijzen maar het langere termijn niveau van alle productie gerelateerde prijzen staat dan centraal). Als je dat doet heb je, omdat de BBP inflatie al geruimte tijd onder de ECB doelstelling van de consumentenprijsinflatie ligt en rekening houdend met de voorspellingen van de inflatie, een aanzienlijke beleidsruimte. Die, gezien de verdragen, gebruikt moet worden.
Vertel dat aan Asmussen. Ik ga fietsen.
Niets met dit onderwerp te maken, maar wel opvallend, het verschil tussen Belgie en Nederland. Belgie hoge staatsschuld en hoge loonkosten gaat makkelijker door de crisis dan Nederland.
In de eerste paragraaf staat ‘Ewout’ Engelen, verder slordige formuleringen zoals “Het denken van de Troika is, als je zo;n stuk leest, ten diepste niet macro-economisch, het negeert de circulaire dynamiek van de stroom van het geld, die inherent is aan het wezen van elk monetair systeem en daarmee aan het wezen en de waarde van het geld”
(sorry voor m’n commentaar, maar het is een interessant stuk en verdient gewoon iets meer aandacht)
Zeer wetenswaardig onderwerp! Ik kan zeggen dat ik dit niet zag aankomen in de huidige woningmarkt! Bestaat er een manier om me te abonneren op deze onderwerpen?
Another great job by 5 Gyres! Congratulations Stiv and everybody else who worked on this.