Grafiek van 18/12/2011, Werkgelegenheid in Spanje en Estland
Spanje kent de hoogste werkloosheid van de EU. Estland kende in tussen het derde kwartaal van 2010 en het derde kwartaal van 2011 de sterkste groei van de werkgelegenheid. Beide landen zijn daarmee speciaal – tijd voor een wat nauwkeuriger blik. De vragen zijn daarbij in welke sectoren de groei/krimp gelokaliseerd is en wat dat zegt over de economie (alle gegevens: Eurostat).
Eerst Spanje. Tot mijn verrassing een veel eenvoudiger beeld dan ik dacht: een zeer groot deel van de (zeer forse) afname van het aantal banen is noch steeds gelokaliseerd in de bouwnijverheid, een proces dat ondertussen ruim vier jaar gaande is. Ook tussen 2009 en 2010 daalde de werkgelegenheid in de bouw (op een totaal van ongeveer 18 miljoen banen waarvan toen ongeveer 1,8 in de bouwnijverheid) met ongeveer 300.000 personen. Monetair beleid (lage rente) helpt hier niet – een lage rente stimuleert vooral de huizenbouw en niet de andere investeringen. Maar in Spanje lijkt ook de bouwnijverheid momenteel minder rentegevoelig. Fiscaal beleid is zinvol – vooral als de investeringen ook zinvol zijn. Gezien de Euro-omstandigheden is fiscaal beleid echter niet haalbaar. Het radicaal afschaffen van BTW op arbeidsintensieve diensten (bedenk: 23% werkloosheid…een nationale noodtoestand) lijkt een optie. Maar op de langere duur zullen ook miljoenen mensen omgeschoold moeten worden, van bouwvakker tot verpleger.
Dan Estland. Hier begeef ik mij op glad ijs: Estland is een bijzonder klein land. De economie is kleiner dan die van Friesland. De ‘Krugman-fout’ ligt op de loer. Paul Krugman voert regelmatig IJsland aan als voorbeeld – een land met een aantal inwoners dat ongeveer een tiende is van het aantal inwoners van Zuid-Holland. Tsja. Eigenlijk moet je Estland niet vergelijken met de andere EU landen, maar bijvoorbeeld met een regio van Nederland of Belgie. Maar goed – de 9% banengroei in een jaar is, ook vergeleken met de best presterende regio’s van landen als Nederland of Belgie, formidabel, zelfs als je in de beschouwing betrekt dat het een land een zeer hevige economische crisis kende. Wat is er aan de hand?
A. De binnenlandse vraag is nog steeds erbarmelijk. Anders was de werkgelegenheid in de detail- en groothandel en de auto- garagebedrijven niet zo sterk teruggelopen. Idem voor recreatie.
B. Bij de overheid (overheid, educatie) is sprake van sterke groei. Gezien de ontwikkeling van ‘real estate’ lijkt het erop dat ook de groei van de bouwsector overheidsgedreven is. Een klassiek Keynesiaanse bestedingspolitiek, dus, in plaats van interne devaluatie!
C. Daarnaast lijkt sprake te zijn van zowel een (ongetwijfeld in de hoofdstad gelokaliseerde) groei van de kennisindustrie als van de ‘gewone’ industrie.
De gewone industrie wordt gedreven door al veel langere tijd bestaande bedrijven (Ericsson, de restanten van de ‘zeldzame aarde’ industrie uit de Sovjettijd die nieuw leven ingeblazen is). De vraag is: is dit alles mogelijk vanwege de politiek van ‘interne devaluatie’? Het Keynesiaanse gebeuren heeft daar uiteraard niets mee te maken. En de kennisindustrie is niet gebaseerd op lage lonen maar op vroegere investeringen in scholing en dergelijke (Skype komt uit Estland). En de gewone industrie? Wellicht. De Duitse industrie, die het ook fantastisch doet, betaalt echter lonen die tien keer zo hoog zijn… Voorlopig lijkt het er voor mij op dat Estland de vruchten plukt van voormalig beleid en voormalige investeringen gericht op een moderne economie, en niet van interne devaluatie. En dat temeer daar de nominale lonen, in tegenstelling tot wat de bedoeling was, niet verlaagd zijn. Kennis, productiviteit, goede producten en diensten – dat levert werk op. Lonen die lager liggen dan de Duitse en Britse lonen van rond 1913 – zinloze uitbuiting. De telefoon, het electrische licht, de vrachtwagen en noem maar op – al die zaken waren er in Duitsland en Engeland rond 1913 nog niet. En nu in Estland wel. Samen met nog veel meer productiviteitsverhogende innovaties waar we niet meer bij stil staan, zoals de kogellager en de container en snelweg en tracktor en de melkmachine en de supermarkt. Er is geen enkele reden om te denken dat de lonen daar pas concurrerend zijn op extreem lage niveau’s.
P.S. – Duitsland doet het goed qua werk. En qua industrie. Maar niet qua werk in de industrie – de productiviteit stijgt daar, de werkgelegenheid niet. De grootste groeier in Duitsland was afgelopen jaar de gezondheidszorg.
Merijn, Estland krijgt ook flinke steun van de EU (netto ongeveer 5,6% van het bbp in 2011) zie hier op pg. 10. http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2011/cr1134.pdf
Inderdaad Jesse. Ik vind dit zeer ironisch omdat Estland zo’n land is dat, samen met Letland, vaak geprezen wordt door neoliberalen en voorstanders van strenge bezuinigingen. De rol van de EU-hulp heb ik eens opgezocht in de begrotingen op de website van het Estse ministerie van financiën. In vergelijking met 2008 werd in 2009 de steun van de EU aan Estland verdubbeld! Zonder deze extra hulp zou Estland in 2009 het begrotingstekort niet onder de 3% van het BBP gekregen hebben, en zouden ze dus geen lid geworden zijn van de eurozone. Voor de jaren na 2009 werd deze steun aangehouden. Eigenlijk voert Estland dus een ‘verborgen’ keynesiaans beleid. De regeringspartijen in Estland zijn erg neoliberaal en pochen er graag mee hoe goed ze wel niet kunnen besparen en hoe verantwoordelijk ze zijn, maar op deze hulp vestigen ze helemaal geen aandacht.
Ik heb even wat zitten googelen en vond dit over de Estlandse begroting (je hebt dus helemaal gelijk):
“When compared to the previous years, the share of foreign funds in the total expenditures of the budget will increase in years 2011 and 2012 due to the intensifying of the implementation of the structural funds of the EU programme period for years 2007-2013 and will comprise on average approximately 18% of the total expenditure volume. The total planned volume of foreign funds for years 2011-2014 is in excess of 50 bln EEK. One of the government priorities is to use the foreign funds as fast as possible, in order to contribute to enlivening the economy and to creation of jobs. This is why there is a forecast of relatively sharp decline of the volume of supports for years 2013-2014, due to depletion of the funds of the programme period.”
http://www.fin.ee/index.php?id=79458
Stel dat Griekenland 18% van zijn begroting gefinancierd kreeg vanuit Brussel…
Wel, enige tijd geleden was er sprake van een verhoogde mobilisatie van structurele fondsen voor Griekenland. Ik heb dit eens opgezocht in het meest recente verslag van het IMF:
http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1257.pdf
Op pagina 70, onder revenues is sprake van ‘transfers EU’ (0,2miljard euro 2012) en ‘EU-flows’ (4,6miljard). Ik vermoed dat hier structurele fondsen bedoeld worden? Ten opzichte van de voorgaande jaren gaan die ‘EU-flows’ sterk naar omhoog, maar ze vertegenwoordigen niet meer dan 7% van de totale uitgaven, tegenover 18% in Estland.
Ik heb het ook opgezocht voor Letland, ook hier moest ik weer bij het IMF gaan kijken, het Letse ministerie van financiën verschaft niet zoveel info in het Engels.
http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2010/cr10356.pdf
In de tabel op pagina 42 staat te lezen dat EU-hulp tussen de 6 en 7% van het BBP bedraagt.
Geen schande natuurlijk dat de rijkere EU-landen solidair zijn met Estland en Letland, maar dat men dan eens ophoudt met deze landen als grote voorbeeld voor de GIPSI-landen voor te stellen…tenzij men éénzelfde deel van hun budget rechtstreeks zou gaan financieren.