Iets over verschillen in prijsniveau, loonkosten en inflatie in de Eurozone (3 grafieken)
Een aantal mensen kwamen er gisteren tot hun schrik achter dat de hoogste monetaire autoriteit tegenwoordig de Europese Centrale Bank (ECB) is. En niet De Nederlandsche Bank. Het IMF stelde dat, als
1. de ECB vasthoudt aan de doelstelling van 1,9% inflatie op de middellange termijn in de Eurozone als geheel
2. en het aanpassingsbeleid in de zuidelijke lidstaten succes heeft
dit, omdat het aanpassingsbeleid een relatief lage inflatie in de zuidelijke lidstaten dient (!) op te leveren, noodzakelijkerwijs zal betekenen dat de inflatie in Duitsland en Nederland ruim boven de 3% moet (!) komen te liggen. Op de middellange termijn. Aners kom je nooit op 1,9% uit. Bedenk dat Trichet, kort voor zijn vertrek, de resultaten van zijn beleid geëmotioneerd ‘impeccable, impeccable’ (‘smetteloos, smetteloos’) noemde, omdat de inflatie in de Eurozone gemiddeld op 2% was uitgekomen – terwijl die in Spanje, tot 2008, rond de 4% lag. De ECB richt zich op de Eurozone als geheel, wat betreft de inflatie. Nog steeds.
Een Nederduitse inflatie die enkele jaren tussen de 3 en de 4% ligt is logische gezien een noodzakelijke consequentie van het door de Troika gevoerde beleid.
Of het ook allemaal werkbaar en verstandig is, is wat anders. Een beetje achtergrondinformatie daarover kan worden ontleend aan de Eurostat statistieken, die laten zien dat er grote prijsverschillen zijn in de EU, kleinere in de Eurozone en dat de verschillen in de Eurozone ook snel zijn verminderd (grafiek 1 en 2).
Grafiek 1. Prijsniveau van het consumptieprijspeil in 37 landen (EU en niet EU), 2011. Bron: Eurostat.
Grafiek 2. Spreiding van de prijsverschillen (variatiecoëfficiënt) tussen landen in verschillende groepen van landen (EU en niet EU), 1995-2011
Bron voor de eerste twee grafieken
De conclusie lijkt me duidelijk. De prijsverschillen in de EU en met name de Eurozone zijn na 1995 fors afgenomen – en in het licht van de hele discussie over zeepbellen, kapitaalstromen en dergelijke lijkt het me niet te gewaagd om te stellen dat dit allemaal te snel gegaan is. Mede door de toestroom van kapitaal (grotendeels de andere kant dus van de schulden waar iedereen het nu over heeft) naar goedkope landen in de Eurozone, waarbij men er van uit ging dat er geen wisselkoersrisico’s meer waren, zijn de prijsverschillen in de Eurozone sterker afgenomen dan enkel op basis van handelsstromen het geval zou zijn geweest. Anders gesteld: de inflatie in Zuid-Europa was hoger dan in Noord-Europa. Voor alle duidelijkheid: die toevloed van geld heeft niet enkel tot prijsverhogingen, loonstijgingen en lopende rekening tekorten geleid, maar bijvoorbeeld ook in Spanje tot veel productie. Die nu grotendeels leeg staat, dat dan weer wel.
Om hier wat meer zicht op te krijgen moeten we eerst een wel zeer oud lijk, de arbeidswaardeleer, nieuw leven in blazen en fatsoeneren. Volgens de economieboekjes worden prijzen bepaald door vraag en aanbod, met name ‘aan de marge’. De hoeveelheid arbeid nodig voor de productie van goederen speelt geen rol, bij de prijsbepaling, anders dan de klassieke economen stelden. Echter, vraag zowel als aanbod wordt wel weer grotendeels bepaald door de hoogte van de lonen, omdat die het grootste deel van het inkomen en de kostencurve van de bedrijven bepalen. De ‘marginale’ vraag en aanbod worden zelf ook ergens door bepaald. Om een lang verhaal kort te maken: er is een zeer duidelijke, licht ‘concave’ (naar beneden toe gebogen) relatie tussen het loonniveau in een land en het prijsniveau. Kennelijk wordt het prijsniveau bepaald door een vast gedeelte (noem dit: de internationale grondstofprijzen) en daarbovenop een gedeelte bepaald door het loonniveau. Terzijde – het vaste gedeelte is nu aan het stijgen, als we volgend jaar deze curve maken dan zou hij wat vlakker moeten liggen.
Grafiek 3. Een arbeidswaarde-curve voor het consumptieprijspeil
Nu is het zo dat zeker rondom het midden de lijn wellicht wat hoog ligt en rondom het eind wat laag. De lonen in Zuid-Europa zijn door de invloed van kapitaal aan de hoge kant (en ja, vooral in de financiële sector, als je naar sectoren kijkt – en juist niet in de industrie, in Italië is het verder niet verkeerd om ambtenaar-bureaucraat te zijn. Maar bedenk dat een stad als Rome zoals alle (hoofd)steden relatief duur zal zijn). En het omgekeerde geldt bijvoorbeeld voor Duitsland, waar de lonen, gezien de macro-arbeidsinkomensquote, relatief aan de lage kant zijn. Laten we ervan uitgaan dat de lijn dus steiler zou kunnen lopen in een wereld met minder kapitaalstromen. Dan is het zonneklaar dat het niet alleen Zuid-Europese lonen zijn die relatief hoog zijn – maar ook Noord-Europese lonen die relatief laag zijn (let op ik zeg niet ‘te hoog/laag’, dat is ‘te’ normatief). En die moeten dus omhoog. Wat het prijsniveau bij ons zal verhogen (bedenk dat veel lonen direct (tarieven van garages) dan wel indirect (tarieven van kappers) mee worden gerekend in het prijsniveau!). Maar ook de arbeidsinkomens (inclusief de ‘gemengde’ inkomens van de ZZP-ers en kleine zelfstandigen, want dat hangt redelijk samen). Wat het makkelijker maakt om de hypotheek terug te betalen. En al die economisch gezien steriele renteniers die zo bang zijn voor hun centjes – die moeten maar een huisje in Spanje kopen. Dan kunnen wij de toekomst weer tegemoet in plaats van ons vast te klampen aan schulden en bezittingen uit het verleden.
Caveat: ik weet het, zaken als grootschalige schuldsanering, 4% Eurozone-brede inflatie, niet naar de consumentenprijsinflatie kijken maar naar de BBP-inflatie en investeringsprogramma’s zijn veel verstandiger beleid dan het bovenstaand beschrevene. De woningbouw in Nederland is bijvoorbeeld veel te laag, terwijl kantoren leeg staan en geld spotgoedkoop is… Maar dat is nu niet het punt. Drie tot vier procent inflatie in Noord-Europa is consistent met en zelfs noodzakelijk voor het door de Troika voorgestane aanpassingsprogramma’s in combinatie met het ECB-beleid. Omhoog, die lonen!
Uitermate interessant onderwerp! Ik kan zeggen dat ik dit niet zag aankomen in deze woningmarkt! Is er een methode om me aan te melden voor deze site?