Onzorgvuldigheden, missers, onwetendheid en incompleetheden van Klaas Knot (3 grafieken)
In een recente rede in Hong Kong stelt Klaas Knot met zoveel woorden voor om de democratie in Europa af te schaffen. Zijn betoog is economisch van aard. En het rammelt. Hij ‘masseert’ de gegevens. Laten we ons focussen op een van zijn grafieken, die van de overheidstekorten. In de grafiek hiervoor, betreffende de lopende rekening van verschillende landen, laat hij de wederzijdse onevenwichtigheden zien van zeven landen: Ierland, Nederland, Duitsland, Portugal, Italië, Griekenland en Span-je. Dat is zijn steekproef. En volgens hem deden Nederland en Duitsland het goed – en de rest niet. De probleemlanden leden aan de ‘gebrek aan discipline’ ziekte. Hij wil dit laten zien in zijn volgende grafiek, betreffende de overheidstekorten. Volgens Klaas verminderden de probleemlanden deze totdat ze waren toegelaten tot de euro, om vervolgens weer de door ons gefinancierde bloemetjes buiten te zetten. Over Duitsland had hij natuurlijk beter moeten weten – daar is het de afgelopen twintig jaar niet best gegaan, wat betreft groei, werkgelegenheid en productiviteit. Maar terug naar het verhaal van Klaas.
1. Zelfs op basis van zijn eigen grafiek klopt dit verhaal niet. Volgens hem worden de problemen mede veroorzaakt doordat de overheidstekorten in de probleemlanden nadat ze waren toegelaten tot de Euro weer opliepen. Hmmm. Ik heb wat lijntjes toegevoegd – en alleen voor Griekenland kan gezegd worden dat na toetreding het begrotingstekort weer systematisch opliep. In Italië en Portugal was dit niet het geval, daar is tot 2009 geen structurele toename te zien. Integendeel zelfs, in de periode 2005-2008.
2. Je kunt je afvragen waarom er in deze grafiek slechts drie landen te zien zijn, en niet de zeven van de lopende-rekening grafiek. Dat wordt duidelijk wanneer de gegevens voor de andere vier landen worden toegevoegd: het betoog van Klaas over onverantwoordelijk fiscaal gedrag van de probleemlanden en de zuinigheid van ‘ons’ valt dan helemaal in duigen (de gegevens gaan niet terug tot 1992 zoals in de grafiek van Klaas omdat Eurostat geen langere tijdreeks had. Het enorme tekort van zowel Duitsland als Nederland in 1995 kwam door enerzijds het eenmalig overnemen van de schulden van de Treuhandanstalt en anderzijds het eenmalig uitkopen van de woningbouwcorporaties).
3. Daarnaast zijn er meer gegevens waaruit blijkt dat er met name bij de Grieken geen terugval plaats vond naar de slechte gewoontes van weleer. De monetaire financiering van de overheid zoals die in de jaren tachtig plaats vond kwam nooit meer terug, de geldgroei (waarmee de overheid in de jaren tachtig gefinancierd werd) was na 2000 niet hoger dan in de rest van de Eurozone of in Duitsland. Dit uiteraard in schrille tegenstelling tot Ierland, waar private speculatieve kredietverlening die via inflatoire grondprijsstijgingen de overheid financierde wel tot zeer hoge geldgroei leidde. Overigens heeft Griekenland onvoldoende gedaan om met het afschaffen van de monetaire financiering tegelijkertijd het belastingsysteem op orde te krijgen. Maar ook wij hebben natuurlijk nog steeds die 14,2 miljard hypotheekrente-subsidie, onder andere voor woningen die drie jaar leeg staan…
En op basis van een dergelijke hutsefluts analyse wordt voorgesteld de democratie in Europa te ontmantelen. Beangstigend. Het lijkt sterk op de dictatoriale ideeën van een man als Hayek waar zelfs Thatcher hem voor op de vingers tikte. Ik sluit niet uit dat deze ideeën daar ook vandaan komen.
Bronnen: Eurostat, Griekse centrale bank, Ierse centrale bank, Bundesbank, ECB
Interessant die link in de laatste paragraaf:
“From Chile to Iraq, majorities empowered to choose their own government don’t start clamoring for flat taxes, privatized post offices and an end to controls on foreign capital.”
Dit herinnert me aan een groot gemis in het boek van Klein. In Estland bijvoorbeeld, werden na het uiteenvallen van de Sovjet Unie, de neoliberale recepten wel enthousiast onthaald, en dat gaat op voor een groot deel van de postcommunistische landen. De meeste van deze landen hebben bijvoorbeeld een vlaktaks ingevoerd:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Flat_personal_income_tax.png (de donkergroene landen vallen bijna volledig samen met de vroegere Sovjet-invloedssfeer)
Klein bespreekt in haar boek enkel de complete mislukking van de liberaliseringen in Rusland en schenkt een beetje aandacht aan de moeilijkheden die Polen ondervond bij de transitie. Hier in Estland, is de hegemonie van het neoliberalisme, ‘ondanks’ democratische instellingen, na twintig jaar nog steeds overweldigend. Klein besteed vooral aandacht aan die landen waar het neoliberalisme op ondemocratische werd ingevoerd, maar het zou zeker zo interessant zijn om te onderzoeken waarom het zo succesvol was en is, in die postcommunistische landen die vrij snel democratische instituties hebben uitgebouwd. Overigens is het ook opvallend hoe fel Chili nog steeds vasthoudt aan het neoliberale programma na het verdwijnen van Pinochet en het herstel van de democratie.