Consumptie in Europa na 2000: potverteren of gezonde groei?
Eurostat publiceert gegevens over de (prijsgecorrigeerde) detailhandelsverkopen, enigermate onjuist ook wel ‘de consumptie’ genoemd. Wat vertellen dit soort gegevens ons over de huidige economische situatie en de huidige economische politiek? Ik heb (na eerst de periode vanaf 2005 onder de loep genomen hebben, maar dat voldeed me niet) de gegevens vanaf 2000 op een rijtje gezet om de volgende vragen te beantwoorden:
1. Waren er ook landen waar sprake was van een ‘onverantwoordelijke, schuldgedreven’ toename van de detailhandelsverkopen?
2. Zo ja, in hoeverre is deze onhoudbare stijging al gecorrigeerd?
3. Is deze informatie consistent, of niet, met het huidige dominante narratief dat, ietwat overdreven, gekenschetst kan worden als : “onverantwoordelijke Ieren/Grieken/vul maar in maakten het geld op en nu moeten die sobere Duitsers dat allemaal betalen…”. Nou ja, overdreven, een eerdere blog van mij waarin ik de aandacht vestigde op de spectaculair snelle afname van het (inderdaad immense) tekort op de Griekse handelsbalans leverde een mail op van iemand die op zeer serieuze fora hierover publiceert met als inhoud of ik wel wist op wat voor leeftijd Griekse ambtenaren op pensioen gaan… Tsja.
De gegevens van Eurostat leverde de volgende plaatjes op (grafiek 1,2 en3):
De lezer zal gezien hebben dat ik een tamelijk voor de hand liggende indeling heb gemaakt: de transitielanden in Oost-Europa (met weglating van Hongarije, Slowakije en Slovenië), de GIPSD-landen en ‘de rest’ van de EU.
Wat is het antwoord op de boven gestelde vragen?
* Opvallend is het zeer lage niveau van verkoopgroei in Duitsland. Echter, wanneer we rekening houden met de daling van de Duitse bevolking van 1% in deze periode en de stijging van (ongeveer) 5% in landen als België, Nederland en Oostenrijk dan verdwijnt het verschil tussen in ieder geval deze landen vrijwel totaal. Het lage niveau in “Groot-Duitsland” wordt dan opvallend. Omdat het hier om macro-economie gaat, is het echter gewenst niet naar de per capita ontwikkeling te kijken maar naar de totale groei van de verkopen – en dan is het toch wenselijk Duitsland apart te zetten.
*Ook in Italië is niet bepaald sprake geweest van een onhoudbare stijging van de verkopen.
* In het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk is sprake geweest van een stijging die min of meer ‘normaal’ is, gezien de economische groei in deze periode
* In Spanje is, zeker gerekend de 18% (!) bevolkingsgroei in deze periode geen sprake geweest van een exuberante toename van de consumptie. Het huidige niveau is, gezien deze bevolkings- en economische groei na 2000, juist uitermate laag te noemen!
* Landen waar wel een zeer snelle stijging waarneembaar is zijn vooral de neoliberale paradepaardjes: Ierland, Letland, Litouwen, Estland en (in wat mindere mate) Bulgarije Roemenië. In alle gevallen een zeer, zeer snelle schuldgedreven toename van de consumptie, gevolgd door een even snelle daling. Wel moet in acht worden genomen dat de bevolking in Ierland met 15% toenam terwijl in de andere landen een afname van 3% plaats vond.
* Griekenland is enigermate een geval apart. Het is, zo krijg ik het idee, geen neo-liberaal paradepaardje. Toch was ook hier sprake van een exuberante toename van de consumptie. Echter, anders dan impliciet en expliciet wordt gesuggereerd is deze toename al vrijwel totaal teniet gedaan door een daling, die ondertussen ongeveer 30% bedraagt…
* Opmerkelijk is de stabiele ontwikkeling van Polen en Tsjechië, die suggereert dat het ook anders kan dan op neoliberale wijze.
Terugkomend op de in het begin gestelde vragen: er zijn inderdaad een aantal landen waar de consumptie zeer snel is gestegen, maar in alle gevallen (ook in Griekenland!) is al sprake geweest van een zeer sterke correctie. Wat dat betreft is zelfs vanuit het neoliberale “zorg dat de banken hun geld terugkrijgen” kookboek geredeneerd geen extra bezuiniging meer nodig (de werkelijke lange termijn oplossing is natuurlijk: private en publieke investeringen in mensen en productieprocessen, in plaats van nog meer flexibiliteit). Italië is net zo sober geweest als de Duitsers – dat land beschuldigen van onverantwoordelijk potverteren is dus een gotspe. Wel is opmerkelijk dat het land er in geslaagd is twintig jaar lang de gemiddelde productiviteit niet te laten stijgen, wat voor zover ik weet in de na-oorlogse Europese geschiedenis een unicum is. Van de andere kant bekeken – er moeten dus veel mogelijkheden zijn om door gerichte investeringen de productie te laten stijgen! En opmerkelijk is dat het vooral de neo-liberale paradepaardjes zijn die in de problemen zijn – zelfs Denemarken, dat om wat voor reden dan enkele jaren geleden ook het ‘flexibilisering en hou de mensen rustig met extra leningen’ pad opgegaan is, is er niet aan ontkomen.
En het lijkt erop dat de lage consumptiegroei in en om Duitsland net zo goed onderdeel van het probleem is geweest als de hoge groei in de neo-liberale paradepaardjes. Een onevenwichtigheid heeft altijd meerdere kanten.
Uitermate wetenswaardig artikel! Ik moet zeggen dat ik dit niet had zien aankomen met deze lastige tijden! Is er een manier om me aan te melden voor deze berichten?